Schimmels
Houten palen zijn letterlijk het voedsel van schimmels
Schimmels hebben drie dingen nodig om te overleven: vocht, zuurstof en voeding. Ontbreekt er één van deze zaken, dan gaan ze dood. Twee factoren zijn er bij een fundering op houten palen altijd aanwezig: vocht en voeding. Onder de grond is het altijd vochtig en de voeding is (helaas) het hout van de paal. Dit betekent dat wanneer de factor ‘zuurstof’ toegevoegd wordt, een ideale omgeving gecreëerd wordt voor schimmels om te leven en zich te vermenigvuldigen. De schimmels eten de paal letterlijk op. Wanneer deze zijn kracht verliest, verdwijnt de stabiliteit waarvoor de fundering juist dient en zorgt dit voor problemen. In ideale omstandigheden staan funderingspalen dan ook altijd volledig onder (grond)water, waardoor er geen zuurstof bij kan komen. Wanneer het grondwaterniveau zakt (bedoeld of onbedoeld), kan er bij de bovenkant van de paal zuurstof komen en begint de paal weg te rotten. Dit wordt ook wel ‘paalrot’ of ‘palenpest’ genoemd.
Grondwaterniveau kan bewust of onbewust dalen
Waarom zakt het grondwater dan? De grondwaterniveaus worden in Nederland geregeld door de Waterschappen. Zij zijn verantwoordelijk voor het ‘op peil’ houden van de (grond)waterstanden. Diverse belangen spelen een rol bij bepaling van de hoogte van dit peil. Een waterschap kan bijvoorbeeld genoodzaakt zijn om het waterpeil in een gebied tijdelijk te laten dalen omdat zij moeten anticiperen op veel regenval. Deze tijdelijke blootstelling van de houten palen aan zuurstof, levert niet direct problemen op. Daar waar echter het standaardpeil langdurig verlaagd dient te worden, kan dit wel problemen opleveren. Met name in de drogere zomerperiode kunnen hierdoor funderingspalen voor een langere tijd blootgesteld worden aan zuurstof. Bodemdaling en klimaatverandering spelen hierbij een grote rol. De documentaire ‘Het Zinkende Land’ geeft hierover een goede uitleg.
Het grondwaterniveau rondom een fundering kan ook onbedoeld zakken. Bijvoorbeeld door grote boomwortels in de buurt van de fundering, deze kunnen veel grondwater wegzuigen waardoor de funderingspaal droog komt te staan. Daarnaast kunnen ook lekkende rioleringsbuizen onbedoeld zorgen voor een lagere grondwaterstand. Wanneer een rioleringsbuis beschadigd raakt (bijvoorbeeld door boomwortels) kan het grondwater via deze beschadiging de buis inlopen, waardoor in de directe omgeving het grondwaterniveau zakt.
Aanvullen van grondwater in droge perioden kan veel funderingen redden
Het aantasten van houten funderingspalen door schimmels kan gestopt worden door middel van actief grondwaterpeilbeheer. Indien de aantasting nog niet té ver is, kunnen hiermee veel funderingen nog gered worden! Lees voor meer informatie ook de KCAF brochure Grondwateraanvulling voor funderingsbehoud.
‘Het wonder van Woerden’
Het kan voorkomen dat weliswaar de grondwaterstanden te laag zijn, maar de palen tóch niet aangetast worden door schimmels, lees er meer over in het artikel ‘het wonder van Woerden’
Bacteriën
Naast schimmels, kunnen ook bacteriën houten funderingspalen verzwakken. Ook bacteriën gebruiken namelijk het hout als voedingsstof. Het grote verschil tussen schimmels en bacteriën is dat er in deze laatste categorie soorten bestaan die geen zuurstof nodig hebben om te overleven. Verschillende bacteriesoorten kunnen elkaar in leven houden, ook zonder zuurstof. Om met elkaar in contact te komen, moeten deze bacteriën zich wel kunnen verplaatsen binnenin de houten paal. Dit laatste is de reden waarom aantasting door bacteriën voornamelijk voor komt in funderingspalen van grenenhout. Deze houtsoort heeft een open celstructuur waar (grond)water makkelijk doorheen kan stromen. De bacteriën liften mee met deze waterstroom om zo elkaar te vinden en in leven te houden. Stichting Hout Research onderzocht in opdracht van het KCAF of er een methode is om dit proces te stoppen. De eerste resultaten van dit onderzoek zijn hoopgevend.