In opdracht van het KCAF onderzocht Stichting Hout Research (SHR) in het afgelopen half jaar de mogelijkheid om bacterieaantasting van houten funderingspalen onder water tegen te gaan. Met name grenenhout is gevoelig voor een dergelijke aantasting door bacteriën. Dit komt doordat grenenhout een (verticaal) open celstructuur heeft. Water kan dan via de boven- naar de onderkant stromen of vise versa en deze stroming is essentieel voor de activiteit van houtaantastende bacteriën.
Het opwerpen van blokkades, zodat doorstroming niet meer mogelijk is, lijkt dan ook de logische manier om actieve aantasting tegen te gaan. Uit eerder onderzoek (Klaassen, 2008) blijkt dat water zowel omhoog als omlaag door de paal stroomt. Indien het mogelijk is om de paalkop effectief af te sluiten, is dit mogelijk afdoende om de gehele doorstroming tot stilstand te brengen.
SHR onderzocht twee methoden om deze afsluiting te realiseren:
Blauwschimmels
De eerste methode is de oorspronkelijk aanleiding van het onderzoek. Er leek namelijk een verband te bestaand tussen de aanwezigheid van blauwschimmels in grenen palen en de afwezigheid van aantastende bacteriën. Blauwschimmels groeien uitsluitend in het spint van het hout en voeden zich met daar aanwezige suikers. Het tast de celwanden niet aan, maar geeft het hout een blauwverkleuring. Het vermoeden was dat de schimmeldraden van deze onschuldige schimmel de cellen afsluiten en er zo voor zorgen dat bacteriën zicht niet verspreiden. SHR voerde grondig laboratoriumonderzoek uit om deze theorie te kunnen bevestigen. Er werden verschillende onderzoeksmethoden uitgevoerd, waarbij ook veel aandacht werd besteed aan het dieper door laten dringen van de schimmel.
De resultaten van de proeven waren zowel teleurstellend als bemoedigend: blauwschimmel leidt niet tot een effectieve verstopping van de celstructuur. Bovendien bleek het lastig om de schimmel snel volledig in het spint te laten doordringen.
Echter tijdens de verblauwing en het experiment bleek slijmvorming in het hout op te treden. De herkomst van de slijm, die in grote hoeveelheden werd geproduceerd zodat deze ook onder de palen uitlekte, is op dit moment niet duidelijk. Verslijmde palen bleken de waterstroom door de palen te blokkeren en hierin zou dus een oplossing gevonden kunnen worden voor het afsluiten van de paalkop. Verder onderzoek is nodig om de identiteit te bepalen van het organisme dat de verslijming veroorzaakt.
Bestaande houtmodificatiemethoden
SHR voerde ook een literatuurstudie uit naar de mogelijkheden om bestaande houtmodificerende stoffen te gebruiken voor het verstoppen van de houtstructuur. Dit zijn stoffen die bij contact met het hout een reactie veroorzaken waardoor de structuur van het hout verandert. Het merendeel van deze stoffen valt direct af als optie om milieutechnische reden, of omdat deze niet of nauwelijks ter plekke toepasbaar zijn.
Twee opties blijven overeind: het gebruik van waterglas (in combinatie met zout als katalysator). Of het gebruik van een furaan derivaat. Dit is een natuurlijke hars op basis van furfuryl alcohol gemaakt uit plantaardig afval. Ook voor deze stof is een katalysator nodig: een milde indien gebruik gemaakt kan worden van verhitting, of een sterk zuur indien verhitting geen optie is. Het gebruik van waterglas (vloeibaar zand) heeft minder effect op de omgeving en geniet in eerste instantie de voorkeur. De uitdaging is om te zorgen dat het diep genoeg in de paalkop dringt om een voldoende afdichting te bewerkstelligen.
Praktijkonderzoek
KCAF en SHR zijn momenteel bezig met het opzetten van een vervolgstudie, waarbij de nieuwe aanknopingspunten in de strijd tegen houtaantasting onder water ook in de praktijk getoetst zullen gaan worden. Het streven is om hier in september dit jaar mee te kunnen aanvangen.
Monitoring van doorstroomsnelheid
In de vervolgstudie wordt ook verdere aandacht besteed aan de mogelijkheid om nauwkeurig en op afstand te kunnen monitoren wat de doorstroomsnelheid van vloeistoffen in de paal is. Op die manier kan getoetst worden of de praktijkstudie het gewenste resultaat oplevert. Er wordt hiervoor samengewerkt met prof. Dr. Ir. Kathy Steppe van de universiteit van Gent. Zij ontwikkelde sensortechnologie waarbij door middel van elektrische pulsen de sapstroom in bomen gemonitord kan worden. Dit om de reactie van de boom op de omgeving vast te kunnen stellen. Het is niet ondenkbaar dat deze manier van monitoring ook toepasbaar is op funderingspalen.
De definitieve oplossing om aantasting van met name grenen funderingspalen onder water tegen te gaan is met dit onderzoek nog niet gevonden. Maar de nieuwe aanknopingspunten zijn zeer hoopgevend!